Grebbelinieroute, een groot openluchtmuseum
De Grebbelinieroute ligt op de grens van Gelderland en Utrecht. Hier werd in de 18e eeuw een verdedigingswerk aangelegd dat de naam Grebbelinie kreeg. Talloze kilometers militaire geschiedenis in een langgerekt natuurgebied vormen het décor van onze tocht.
Grebbelinieroute: Kleinste museum van Leusden
“Kom vlug binnen,” wenkt een van de vrijwilligers van Museumbunker Leusden ons. Vlug gaat de fiets op het slot. We versnellen onze pas naar de ingang van het kleinste museum van Leusden. Eenmaal binnen trekken we onze regenponcho uit, buiten veranderen de minuscule druppels in grotere exemplaren. Net op tijd binnen. “Eigenlijk is dit een museum in een openluchtmuseum,” verklapt de enthousiaste vrijwilliger. ”Deze bunker van eenvoudig beton deed in 1944 dienst voor de Duitsers in een poging de geallieerden tegen te houden. De Grebbenlinie, is een groot openluchtmuseum.” Wanneer we aangeven pas een paar knooppunten vanuit Amersfoort afgelegd te hebben, voegt hij eraan;” Oh, dan gaan jullie nog elementen uit de oorlogsdagen tegenkomen. Oude kamplaatsen en ook nog andere bunkers.”
Terwijl de heftige regenbui buiten langzaamaan minder wordt, nemen we de tijd om de verschillende informatieborden te lezen en onze vaderlandse geschiedenis van de deze regio bij te spijkeren. De vrijwilliger ziet ons lezen en vertelt trots over de borden; “Sinds ongeveer een jaar zijn onze borden tweetalig. Omdat er niet alleen veel Nederlanders onze bunker bezoeken maar ook veel internationale gasten, hebben we besloten de borden te vertalen.” Uit het verhaal maken we op dat wetenswaardigheden in het Canadees-Engels zijn weergegeven. Als eerbetoon aan de Canadese bevrijders.
Een mager zonnetje verdringt de laatste regendruppels, tijd om de vriendelijke vrijwilliger gedag te zeggen en opnieuw op de pedalen te stappen. We zijn immers amper begonnen aan onze Grebbenlinie-route.
Volgende keer
Fietsen in het najaar is misschien wel de mooiste periode om eropuit te trekken. De bomen zijn nog niet kaal, de temperatuur is nog aangenaam en de natuur kleurt prachtig.
De deuren van Theehuis Mon-Chouette, behorend tot de B&B met dezelfde naam, zijn nog gesloten, als we iets voor elven de deurklink naar beneden duwen. De inwendige mens heeft pech. Dat huisgemaakt gebak in de verbouwde boerderij zal voor een andere keer zijn. We trappen acht knooppunten verder en genieten van het herfstzonnetje en hopen dat we de rest van onze tocht het droog zullen houden.
Grebbelinieroute: Fort aan de Buursteeg
Langs lange lanen vol statige bomen en open vlakten met lage begroeiing trappen we naar het Fort aan de Buursteeg, één van de grootste en belangrijkste verdedigingswerken van de Grebbelinie. Omgeven door natuur en cultuur gaat de fiets opnieuw op slot. Te midden van de restanten van de kazematten is het lastig voor te stellen dat het centrum van Veenendaal op nog geen drie kilometer hier vandaag ligt. De aarden wallen van het fort nodigen uit voor een korte wandeling, maar onze magen knorren.
Restaurant Grebbelounge, aangrenzend aan het bezoekerscentrum, heeft nog net een tafeltje voor ons vrij. “Er is een grote groep die hier heel de dag vergadert en heisessies houdt, zij gaan ook net aan tafel,” verontschuldigd de dienstdoende serveerster zich. Druk of niet, binnen afzienbare tijd staat onze zalmsandwich en geitenkaassalade op tafel. De inwendige mens is weer content.
Met een goed gevulde maag stappen we het bezoekerscentrum in, de honger naar kennis dient ook gestild te worden. Wie bij de Grebbelinie enkel aan WOII denkt, heeft het mis. Gedurende ons bezoek aan het centrum dompelen we onszelf onder in meer dan 200 jaar geschiedenis. Reeds in 1744 werd al begonnen met de bouw van een linie. Het doel: de inval van de Fransen in te sluiten. Dat we ons dat en de gebeurtenissen rondom de tweede wereldoorlog wel herinneren, komt wellicht door het feit dat deze plek als décor diende van een van de hevigste gevechten voor de capitulatie van Nederland. Van filmzaal naar een gang vol loopgraven, van overzichtskaart naar interactieve onderdelen doorlopen we het centrum. Om enige tijd later met een hoofd vol kennis weer buiten te stappen.
De fiets, die blijft nog heel even op slot. Buiten wachten Enrico, Diederik, Louis, Cornelis, Kobus, Jan, Heinz en Tom op ons. Vrijwilligers? Mis. Het zijn de namen van de houten soldaten die voor de ingang van het bezoekerscentrum staan. Elke soldaat vertegenwoordigt een tijdsperiode waarin de Grebbelinie een belangrijke rol speelde, van Tachtigjarige Oorlog tot WOII.
De lucht wordt opnieuw grijs, we stappen nog langs betonnen kazematten, tankversperringen en Duitse bunkers en laten twee eeuwen landsverdediging op dit stuk van onze fietstocht achter ons. Tijd om weer wat kilometers te maken.
Grebbelinieroute: Er was eens…. Een kasteel
Met onze capuchon half over onze ogen, turen Kasteel Renswoude. Turen? Ja, dit kasteel is namelijk bewoond en enkel op aanvraag te bezichtigen. Gelukkig is het 35 hectare grote park en bos wel vrij toegankelijk, maar met de regen die opnieuw op onze poncho’s klettert, ziet zelfs dat er een beetje troosteloos uit. Het kasteel is een kasteel als geen ander. Sta je er aan de ene kant voor dan ziet het eruit als een echt kasteel. Een kasteel zoals in sprookjes, compleet met toren. Eenmaal aan de andere zijde van het gebouw lijkt het witte pand ineens veel minder op zo’n sprookjesachtig verblijf, maar heeft het meer iets weg van een buitenplaats.
Al in 855 wordt er melding gedaan van een luxueuze nederzetting in Renswoude. Het pand zoals we dat nu voor ons zien, stamt uit de 15e eeuw. Toen was het niet veel meer dan een landhuis met daaromheen wat boerderijen. Pas in de 17e eeuw word opdracht gegeven voor een kasteel, vermoedelijk in lijn, zoals dat vandaag de dag in het park gloort. WOII bracht veel schade aan het pand en een brand in 1985 verwoeste een deel van het gebouw. Gelukkig is alles weer in ere hersteld.
Met onze mouw vegen we het zadel droog en fietsen door het park dat – net als het kasteel – een Rijksmonument is. Via Landgoed Den Treek-Henschoten fietsen we door de bossen en de natuur weer terug richting Amersfoort.
Grebbelinieroute: Grensgeval
Op de grens van de Utrechtse Heuvelrug en de Gelderse Vallei ligt Landgoed Den Treek-Henschoten. Een uitgestrekt natuurgebied van maar liefst 2.200 hectare. Ideaal om in deze omgeving onze fietstocht af te sluiten. Mountainbikers kennen dit gebied vast en zeker, aangezien er twee – betaalde – uitdagende parcours op het terrein te vinden zijn. Onze fietsen zijn daar niet voor bedoeld. Wij slingeren langs de zogeheten droge natuur van de hoger gelegen Utrechtse Heuvelrug en komen geleidelijk aan in de ‘natte’ natuur van de lagergelegen Gelderse Vallei.
De heide is in het najaar, vanzelfsprekend, al uitgebloeid, maar in gedachten zien we de paarse vlakten voor ons. Ook beelden we ons in dat bij beter weer de plassen bevolkt worden watersnippen en rond zoemende libellen. We houden onze ogen open, want wie weet zien we schaapsherder José wel met haar kudde over de het landgoed trekken. Waarschijnlijk zien zij de volgende bui ook al hangen en hebben ze besloten warm in de stal te blijven.
Grebbelinieroute: Vier seizoen op een dag
En dan, plots, wanneer we het niet meer verwachten, piepen daar de laatste herfstzonnestralen van de dag door het wolkendek heen. Hoewel de zon al duidelijk aan kracht aan het afnemen is, voelt de warmte aangenaam op ons bolletje. Het waren vier seizoenen op een dag, maar wel een met een gouden randje. Een tocht langs forten, bunkers en ander militair erfgoed en bovenal een door een prachtige natuur.
Grebbelinie route praktisch
- Totale lengte: 50,9 kilometer
- Begin-eindpunt: TOP De Schammer, Schammersteeg 2, 3835 PT Amersfoort
- Knooppunten: 63 05 08 82 86 87 84 81 22 23 99 58 21 37 36 86 79 80 74 75 03 02 32 86 13 94 95 51 80 98 97 78 63
- Voor de hele route check deze website
Dit artikel schreef ik voor/verscheen eerder in ToerActief magazine
