Trappend langs geschiedenis op de Atlantikwall fietsroute
Atlantikwall fietsroute brengt ons naar de kust tussen Hoek van Holland en Den Haag. Een ding kom je hier veelvuldig tegen. Duitse bunkers uit de Tweede Wereldoorlog. Overblijfselen uit de, in totaal, 5.200 kilometer lange verdedigingslinie opgetrokken langs de kust vanaf Noorwegen tot en met Zuid-Frankrijk. Wij duiken in dit verleden in Zuid-Holland, waar we langs restanten fietsen, meer over de geschiedenis leren en van de natuur genieten.
Klaar voor Atlantikwall fietsroute? Trappen maar!
Met een goed gevulde fietstas verlaten we Den Haag om in het spoor van de Atlantikwall richting Hoek van Holland te fietsen – en terug. De eerste negen kilometer gaan we als een speer. Wind in de rug, de versnelling in de hoogste stand, dat gaat lekker. Over het Schelpenpad trappen we van Monster via het duingebied naar Hoek van Holland.
Zie jij de Zeetoren?
De eerste koffiestop is een feit. Terwijl we de dampende drank uitschenken in onze meegebrachte bekers, groet een wandelaar ons. Waar we naar toe gaan, vraagt hij. “Ah, de Atlantikwall, dat doen veel mensen hier. Mooi hoor! Hier vlakbij ligt de Zeetoren, zeker even langsfietsen,” verzekert hij ons. De man steekt zijn hand op en wandelt verder. Ai, de genoemde toren blijkt precies net niet op de geplande route te liggen, maar slechts een klein stukje ervan af. We kijken elkaar aan en knikken op hetzelfde moment instemmend. Natuurlijk plakken we die paar honderd meter aan deze route vast.
Vanwege de hoge ligging, hebben we de toren snel gevonden. De Duitsers bouwden de toren om een radar zo hoog mogelijk op te kunnen stellen en het beste bereik te hebben. Met effect, tot op minstens 30 kilometer afstand werden geluiden opgevangen. Nu doet de toren onder de naam PLSTK Cafe dienst als vergaderruimte en restaurant.
Een duik in het Atlantikwall museum
Net naast de route ligt het Atlantikwall museum. Na kilometers fietsen in het teken van deze verdedigingslinie, besluiten we even af te stappen voor een bezoek aan deze voormalige gevechtsbunker aan de Noordpier in Hoek van Holland. Als snel wordt duidelijk waarom deze locatie zo belangrijk was voor de Duitsers; vanuit hier heb je perfect toegang tot de Rotterdamse haven. Festung Hoek van Holland zoals de belangrijkste verdedigingslinie in Nederland werd genoemd, besloeg de kustlijn vanaf het zuidelijkste puntje van Monster, via ‘s-Gravenzande, Hoek van Holland tot en met de kust van het eiland De Beer.
We dwalen door de bunker, waar de anti-tankmuur niet minder dan vier meter dik is en langs de wapencollectie en krijgen een inkijkje in de persoonlijke bezittingen van de soldaten. De diorama’s geven de zwarte pagina uit de geschiedenis weer.
Het iets verderop gelegen Fort 1881 werd in tussen 1881 – 1889 gebouwd. In eerste instantie had dit fort dus nog niets van doen met de Atlantikwall. De functie van dit 19e -eeuwse kustverdedigingsfort was het buiten houden van indringers op de Nieuwe Waterweg. Tijdens de Eerste Wereldoorlog was het enorme fort volledig bemand. Echter door de toename van geautomatiseerde wapens, was het fort al snel verouderd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam het verdedigingsbolwerk in handen van het Duitse leger en maakte op die manier deel uit van de Atlantikwall. Het gebouw diende onder andere als (munitie)opslag, telefooncentrale en ziekenhuis.
Het best bewaarde pantserfort van Nederland doet tegenwoordig dienst als museum en is daarnaast een restaurant en trouwlocatie.
Even stil op de Atlantikwall fietsroute
Op de Koningin Emmaboulevard, de fiets aan de hand, staan we letterlijk en figuurlijk even stil. “Jeetje, je voelt het verdriet door het brons heen.” Het monument Kindertransport: Channel Crossing to Life gaat niet in je koude kleren zitten. Eind jaren dertig van de vorige eeuw werd er een operatie opgezet om in totaal meer dan 10.000 Joodse kinderen vanuit heel Europa naar Groot-Brittannië te brengen, om daar een veilig bestaan te kunnen leiden. In Duitsland, Oostenrijk, Polen en het voormalige Tsjecho-Slowakije namen ouders afscheid van hun kroost, allen maximaal 16 jaar oud. Met een kleine koffer, met amper eigen bezittingen, nauwelijks geld op zak, na een lange treinreis naar Hoek van Holland wachtend op de kade. Wachtend op de boot. Wachtend op een nieuw leven in Harwich of elders in het nieuwe thuisland.
Het meest schrijnende is misschien wel, dat het gros nimmer zijn ouders terugzag. Dat is toch wel iets om stil van te worden.
Bunkers in het bos
Stilzwijgend en strak voor ons uitkijkend, fietsen we verder en passeren de voormalige torpedoloods. De schattige schapen langs het fietspad doen ons glimlachen en brengen ons terug naar het heden. Ze lijken ons te willen zeggen, dat we toch echt even meer om ons heen moeten kijken en niet alleen bij bunkers af moeten stappen. Zo blijken we de hoge vuurtoren van Hoek van Holland pardoes in volle vaart voorbijgereden.
Wind trotseren op de Atlantikwall fietsroute
Met – intussen – wind op kop trotseren we de Haakweg. Op de hoek met de Bonnenweg staat een voormalige manschappenbunker. Hier geen soldaten meer te bekennen, het betonnen blok doet tegenwoordig dienst als stal.
Het Bonnenpad is een zalig fietspad, aan de rechterhand uitgestrekte weilanden met hier en daar een schichtige reiger met de lange poten standvastig in een smal slootje, turend naar een malse kikker. Aan de linkerhand het Staelduinse bos dat onderdeel uitmaakt van het Nationaal Park Hollandse Duinen.
Eeuwen geleden was dit de habitat van Germaanse stammen. In de Middeleeuwen vertrokken hiervandaan monniken om het land te ontginnen. Vorige eeuw werd het bos een landgoed en het privédomein van adellijke families. Vandaag de dag kan iedereen genieten van dit stukje natuurschoon. “Stappen we hier even af? Je kunt hier wandelen tussen de manschappenverblijven van het Duitse bunkerdorp,” voeg ik eraan toe. Mijn fietsmaatje schudt haar hoofd. “Een andere keer misschien, we doen nu een fietstocht. Bovendien komen we waarschijnlijk nog genoeg bunkers tegen.”
Jachthuis
Eerlijk is eerlijk, wij hadden er voordat we ervoor stonden, nog nooit van gehoord, maar blijkbaar is de “Oranjesluis” een van de bekendste Rijksmonumenten van het Westland. De sluis zelf, zo leren we, dateert al uit 1676 en is in opdracht van niemand minder dan Willem III van Oranje aangelegd. De indrukwekkende sluiswachterswoning, het zogeheten Jachthuis van Delfland, is een rijksmonumentaal gebouw met een fraaie koepel. “Ik zou hier best kunnen wonen,” mijmert mijn fietsgezelschap. De sluis is gelegen in de Oranjepolder, in de Maasdijk, en verbindt het Oranjekanaal aan de ene kant van de dijk met de binnendijkse kanalen aan de andere kant. Genoeg topografische en triviale kennis opgedaan, terug in het zadel!
Althans dat was het plan. Tot we – opnieuw – een bunker ontdekken aan de overkant van de sluiswachterswoning. Als een soort Freek in het wild proberen we dichter bij het pand te komen, maar we moeten onze meerdere erkennen in een kluwen van bramenstruiken en andere natuur, die hier welig tiert.
Wanneer hebben we wind mee?
Kilometer na kilometer trappen we – nog altijd met de wind in recht in onze snuit – van knooppunt naar knooppunt en van ’s-Gravenzande naar Naaldwijk. Langs uitgestrekte akkers en een moderne kerk en van rijen vol kassen naar een voormalige tankgracht waarop regelmatig Antantikwall-vaartochten georganiseerd worden.
Tussen twee knooppunten in (65 – 57) vormen aan de Julianaweg in Naaldwijk de resterende bunkers van het Oranjepark WN 47H een heuvelachtig landschap. Soms is het op deze Antlantikwall fietstroute echt goed je ogen openhouden en speuren naar de restanten van de verdedigingslinie. De ene keer is iets compleet overwoekerd, de andere keer is het slechts het verhaal dat de herinnering levend houdt. Een andere keer word je aangenaam verrast, dan weer is het de moeite van het afstappen of fotograferen nauwelijks waard, maar het is zeker een meer dan indrukwekkende tocht.
Atlantikwall fietsroute praktisch
- Afstand(en) route(s): Fietsroute 41,8 kilometer
Horeca bij vertrek
Bij het startpunt zelf is geen horeca te vinden. In een cirkel van 1 – 1,5 kilometer zijn een aantal restaurants en snackbars te vinden. De dichtstbijzijnde zaak: McDonald’s Den Haag Escamplaan
- McDonald’s Den Haag Escamplaan, De Werf 68, 2544 EK Den Haag. Geopend: Dagelijks 07.00 – 02.00 uur
Horeca onderweg
In de nabijheid van de zee is een vishandel nimmer ver weg. Op diverse plekken kom je plekken tegen om te genieten van versgebakken vis al dan niet aangevuld met een portie friet.
- Torpedoloods, Stationsweg 43, 3151 HR Hoek van Holland. Geopend: Maandag t/m zaterdag vanaf 11.00 uur. Zondag vanaf 09.00 uur. De keuken is dagelijks geopend van 12.00 tot 20.30 uur.
- Eetcafé De Witte, Marktplein 26, 2691 BV ‘s-Gravenzande (tussen knooppunt 57 & 10). Geopend: Zondag t/m woensdag 10.00 – 23.00 uur. Donderdag t/m zaterdag 10.00 – 01.00 uur
Bezienswaardigheden op de Atlantikwall fietsroute
Atlantikwall-Museum
Het Atlantikwall-Museum is het Nederlandse kennis- en educatiecentrum over de Atlantikwall.
Atlantikwall-Museum, Noorderhoofd, 3151 HG Hoek van Holland, Geopend: Het museum is op diverse zondagen van april tot november geopend van 12:30 tot 17:00 uur.
Fort 1881
Dit unieke fort ademt een en al geschiedenis. Dwaal er door het oude gangenstelsels en ervaar de verhalen van het kustverdedingsfort. Zie hoe je manschappen leefden en sliepen. En wat deden de Duitsers uiteindelijk met het fort?
Fort 1881, Stationsweg 80-82, 3151 HS Hoek van Holland. Geopend: Tijdens het schrijven/ons bezoek was het museum tijdelijk gesloten in verband met enkele aanpassingen en uitbreidingen aan de expositie. Check voor vertrek de website of het museum haar deuren weer geopend heeft.
Zo kom je er
- Eigen vervoer: Afhankelijk van je vertrekplaats, brengt de A4, A12, A13, E19 of E30 je naar Den Haag.
- Openbaar vervoer: Vanaf station Den Haag Centraal, Den Haag Hollands Spoor of station Delft is het ongeveer een half uur fietsen naar het beginpunt van de route.
- Naar de route: Rij naar de Klaas Engelbrechtsweg/N468 in Schipluiden. Neem afrit 13-Den Hoorn vanaf de A4. Ga de A4 op. Neem de N211 naar de Madepolderweg in Loosduinen, Den Haag. Rijd naar de Madepolderweg.