Groetjes uit de Zilk
In de rubriek ‘Groetjes uit..’ word je aan de hand van een bewoner meegenomen naar een stad of streek in Nederland. Dit keer neemt Helma je mee naar de Zilk. Weet jij waar in Nederland je deze plaats kunt vinden? Na het lezen van Helma’s verhaal, weet ik zeker dat er een lichtje gaat branden en dat je deze omgeving vast en zeker een keer gaat bezoeken.
De Zilk?
Hallo, ik ben Helma Matthijssen en woon met heel veel plezier in het buurtschap De Zilk.
Het leuke aan dit dorpje is dat bijna niemand in Nederland weet waar het ligt. Sommige ouderen denken dan aan Klazien uit Zalk, het kruidenvrouwtje die in een klein dorp aan de zuidkant van de IJssel tussen Kampen en Zwolle natuurmiddeltjes propageerde. Daar ligt de Zilk dus niet. Alhoewel we wel dichtbij de natuur wonen. En de gemeente Noordwijk waar De Zilk tegenwoordig bij hoort, stond in vroeger tijden bekend om haar medicinale kruidenteelt. Zelfs mijn buurvrouw hier in De Zilk heeft een geneeskundige kruidentuin. Maar het is De Zilk, en niet Zalk.
De Zilk aan zee
Het buurtschap De Zilk ligt op de grens van Noord- en Zuid Holland, nog geen 5 km van de zee, tussen Zandvoort en Noordwijk en nog geen 35 km vanaf Amsterdam. Hier in de omgeving woonden vroeger de rijke Amsterdammers in hun grote landhuizen. Zoals Jacob van Lennep die op het idee kwam op het schone water uit de duinen naar Amsterdam te brengen. Waardoor wij nu naast een natuurgebied wonen van wel 3400 ha groot. Vooral ook bekend vanwege de wel erg grote hoeveelheid aan damherten.
In 2015 waren het er meer dan 3.000. In oktober kun je hier zelfs met een lokale natuurgids wildsafari’s boeken om op zoek te gaan naar de burlende herten – buiten de gebaande paden. Een avondje wandelen en een natuurontdekkingstocht ‘off the beaten track’ in De Zilk.
Op de fiets van Amsterdam naar De Zilk
Als reisleidster van wandelreizen leerde ik mijn man, Omar Souktan, kennen in het Hoge Atlasgebergte in Marokko. In 2006 kwam Omar naar Amsterdam. Daar moest hij natuurlijk leren fietsen, dat hoort immers bij Nederland en vooral ook bij Amsterdam. Om ook de regio buiten Amsterdam op een leuke manier te ontdekken kocht ik de ANWB fietskaart “Metropoolregio Amsterdam op de fiets”.
Zo kwamen we op een dag uit in De Zilk – naast de Amsterdamse Waterleidingduinen – om over het bijzonder leuke fietspad langs de Oude Beek via Hillegom en de Haarlemmermeer terug naar Amsterdam te fietsen. Een prachtige fietstocht van 65 km. Toen nog zonder de elektrische fiets.
Struinen door de duinen
Toen er daarna een vacature was bij de gemeente Hillegom heb ik gesolliciteerd en een jaar later in 2008 zijn we vanuit Amsterdam verhuisd naar het buurtschap De Zilk; het noordelijkste puntje van Zuid-Holland. Eigenlijk vooral omdat we heel veel van wandelen houden. Met 3400 ha natuurgebied naast de deur waar je weliswaar niet doorheen mag fietsen maar wel (bijna) overal mag wandelen: ook buiten de paden!
Struinen in de duinen. Er is zelfs in het meest afgelegen stuk tussen Noordwijk en Zandvoort op het strand een natuurreservaat gemaakt. Zodat je van het uitkijkpunt Noordvoort kunt uitkijken op zeehondjes en zelfs door de duinen van de zeereep mag struinen.
Natuur, cultuur en historie in de omgeving van De Zilk
Omdat mijn man en ik niet alleen van wandelen houden maar ook van fietsen ontdekten we al snel de fietsvriendelijke route die langs de Trekvaart loopt. Het is het oude jaagpad van deze kaarsrechte sloot die in 1657 is aangelegd om het vervoer tussen de steden te veraangenamen.
De trekschuit nam de plaats in van de hobbelende paardenkoets. Het bijna 30 km lange traject tussen Haarlem en Leiden kon 9x per dag worden afgelegd en dat wel 100 jaar lang. Tot de uitvinding van de stoommachine die komst van de trein en het spoor naar Nederland bracht. Die Trekvaart zegt zoveel over hoe hier het landschap verder is ontstaan. Steeds meer steenrijke Amsterdammers bouwden hier hun landhuizen.
Later werden er zandsloten aangelegd om de duinen af te graven en het zand naar Amsterdam te vervoeren voor de stadsuitbreiding. In de afgegraven duinen kweekten de warmoezeniers1 hun groenten die ze per boot naar de stad brachten. De Warmoesstraat in Amsterdam was zo’n plek waar de groenten werden verkocht.
Pas vele jaren later, toen het Keukenduin, het oude jaaggebied van de Graven van Holland tegen afgraven werd beschermd door de bouw van een groot landhuis (twee eeuwen later zelfs omgetoverd tot een kasteel met wel zes verschillende torentjes), ontving Clusius in Nederland de eerste tulpenbol. De sierteelt met bloemen uit bollen ooit ingezet door de nonnen in Haarlem die er goud geld mee verdienden tijdens de zogenaamde tulpengekte kwam langzaam ook richting wat nu de Bollenstreek heet; het gebied rond Hillegom en Lisse met Keukenhof daar tussen in. Meer hierover kun je o.a. lezen op website Alles over Bloembollen.
Kastelen en oude landgoederen
In de duinwallen langs de kust vindt je in deze streek veel oude landgoederen en kastelen zoals de Ruïne van Teylingen, ’t Huys D’Ever en ook ’t Hof van Hillegom en Keukenhof. Landgoederen ontstaan in het landschap en landgoederen die het landschap verder zijn gaan vormen. Slot Teylingen was een vesting ter bescherming van de noord-zuid route in het graafschap Holland. Heer Dirk van Teylingen liet de waterburcht rond 1250 uitbouwen en versterken tot een woonburcht.
Op last van “de Graven” werd ook in westelijke richting een weg aangelegd, naar het grafelijk jachtdomein Leeuwenhorst in de Noordwijkerhoutse duinen. Er kwam een opgehoogde weg, de Gravendam, in de moerassige strandvlakte nu nog herkenbaar als de ‘s Gravendamseweg in Noordwijkerhout. De woonburcht naast het huidige Sassenheim werd later een houtvesterslot. De landerijen van slot Teylingen stonden bekend als keukenduin.
De opbrengst van het duingebied, wild, vee en allerlei kruiden en bessen, was voor de huishouding van het slot. Bekendste bewoner was de Hollandse gravin Jacoba van Beieren. Na de langdurige strijd, die de geschiedenis in ging als de Hoekse (de oude adel) en de Kabeljauwse (de nieuwe rijke kooplieden) twisten, trok Jacoba zich hier terug. Haar zeggenschap over de graafschappen Holland, Zeeland en Henegouwen was zij kwijt geraakt aan Philips de Goede, hertog van Bourgondië. Jacoba mocht weliswaar haar titel behouden maar Philips werd haar erfgenaam en om andere erfgenamen te voorkomen mocht Jacoba zonder zijn toestemming niet hertrouwen. De Kabeljauwse edelman Frank van Borssele hield toezicht.
Deze laatste hielp haar toen ze in geldnood kwam, ze werden verliefd en trouwden in het geheim. Jacoba was toen 33 en het was haar vierde huwelijk. Jacoba is twee jaar later op Slot Teylingen overleden aan een teringachtige ziekte. Haar leven was kinderloos en niet altijd rozengeur en maneschijn. De in de slotgracht en in de omgeving van het slot opgegraven drinkkannetjes kregen de naam Jakobakannetjes.
➡️ Lees ook: Kabouterdorp de Zilk
Keukenhof: Kasteel en bloemententoonstelling
De Graven van Holland gaven in 1604 een eeuwigdurend erfpacht af aan drie ondernemers in Lisse om het Keukenduin af te zanden en om te zetten naar landbouwgrond. Het is te danken aan de financiële onmacht van de zonen van één van hen dat dit niet met het hele duin gebeurt is. Uit geld nood verkochten deze zonen hun deel van het keukenduin aan de man van hun zuster; Adriaen Maertensz. Block. Deze koopman uit Gouda was als commandeur van de VOC rijk geworden in de specerijenhandel.
Op het Keukenduin bouwt hij in 1641 een groot classicistisch huis: hofstede Keuckenhouff. Meer dan 200 jaar later is het landgoed eigendom van een adellijke familie. Het wordt gered van splitsing in percelen en het landgoed wordt zelfs grondig vernieuwd en uitgebreid. De familie Steengracht en later de familie Van Pallandt-Steengracht bouwen er een charmante Zwitserse speelhuis Frederiks Hof (1850), een nieuw koetshuis (1857-58) en ook het huis wordt volgens de laatste mode in 1861-1862 omgetoverd tot een kasteel met maar liefst zes torens.
Ook de tuin en de zogenaamde ‘overtuin’ van het vroegere Zandvliet dat inmiddels ook bij het landgoed hoort, mogen door de beroemde tuinarchitecten Zocher & Zn. worden opgeknapt. Het is de Zochertuin van het voormalige Zandvliet die vanaf 1950 in het voorjaar het decor vormt voor de wereldberoemde bloemententoonstelling.
Bollenstreek wordt Bloemenstreek
Bijna heel Nederland en bijna de hele wereld kent inmiddels Keukenhof met zijn bloemententoonstelling in het voorjaar en de velden die hier dan volop kleuren en geuren met narcissen, hyacinten en tulpen. Doordat veel van die bollen moet worden afgewisseld met andere teelt kun je tegenwoordig bijna het hele jaar hier wel bloeiende bloemen en vaste planten in het open veld bewonderen. Alliums in de zomer. Agapanthus, Gladiolen, Calla’s, Canna’s en ontelbare soorten Dahlia’s tot ver in oktober. Zo leuk en zo afwisselend.
Speciaal om hier op een bijzondere manier van te genieten begeleid ik ook fiets en wandeltochten in mijn eigen woongebied. Heb je er al zin in om met leuke verhalen over de geschiedenis van de streek verborgen plakjes in eigen land te ontdekken? Fiets of wandel dan samen met Helma of één van haar collega’s een dagje mee en geniet van Holland.
➡️ Lees ook: Bloemenstreek, fietsen langs dahlia’s, duinen en diverse dorpen
Tips voor jouw bezoek aan De Zilk
- Maak een natuurtocht met paard en wagen in de Amsterdamse Waterleidingduinen; erg leuk ook met kinderen.
- Maak zelf een wandeling in het natuurgebied van die Amsterdamse Waterleiding Duinen of wandel helemaal naar het natuurreservaat Noordvoort.
- Maak er een complete NS dagwandeling van: Hillegom naar Zandvoort 18km. Wandel je graag met andere in een kleine groep? Op zondag start deze wandeling om 10h35 vanaf Station Hillegom naar Station Zandvoort – 18km. Tegen betaling kun je dan mee met een lokale streekgids.
- In de streek zijn er diverse leuke streek musea Zwarte Tulp, Streekmuseum Veldzicht, Katwijks Museum, Atlantik Wall museum, Engelandvaarders Museum en ook moderne musea zoals het Lisser Art Museum of de beeldentuin ‘Kunst in de polder’ in Lisserbroek. Ook in de tuin rondom Kasteel Keukenhof vindt je moderne kunst.
- Blijf overnachten in de streek in één van de leuke kleinschalige B&B’s of streekhotels.
- Ga op zoek naar kleinschalige en ambachtelijke heerlijkheden zoals in Hillegom bij Chocolaterie Pierre, Bierbrouwerij Klein Duimpje, lunchroom Boter, Kaas & Olijven en Boerderijwinkel Elsbroekerwei
Wil je ook een keer de leukste plekken in jouw wijk, stad of streek delen met de lezers van OmniTraveler? Stuur dan een mail naar info@omnitraveler.nl
Eén reactie
Leuk geschreven – en het is een mooie bijdrage om bewonerstrots en bewustzijn van de plaatselijke of regionale identiteit te vergroten. Wil je een keer meefietsen met een lokale streekgids – lees het artikel met wat je allemaal nog niet wist over De Zilk en omgeving.