Antwerpen Luchtbal, wijk in beweging
Eerlijk is eerlijk. Talloze keren draaide ik met de auto de snelweg af om onder het viaduct van station Luchtbal en langs de gelijknamige wijk Antwerpen binnen te rijden. Nimmer hield ik er halt. Tot afgelopen zaterdag. Tijd voor een kennismaking met deze wijk in beweging.
Het idee was goed
“Stedenbouwkundigen van die tijd beschouwden de scheiding van functies als een voorwaarde voor een rationeel en gezond leven. Ondanks alle goede bedoelingen heeft Luchtbal vandaag te kampen met tal van problemen. Het is een enclave die opgesloten ligt tussen de haven, de snelweg en het Albertkanaal en moeilijk aansluiting vindt op de stad. De mono-functionele wijk heeft te lijden onder een gebrek aan stedelijk leven. De sociale woningbouw is verouderd en aan renovatie toe. De publieke ruimte is overmaats, verloederd en wordt niet ten volle benut. De bewoners hebben het niet altijd even breed en steeds vaker steken interculturele spanningen de kop op.” Bron: Website VAI (Vlaams Architectuur Instituut)
In 1949 werd in België met de wet Brunfaut de tweede maatregel in het naoorlogse huisvestingsbeleid goedgekeurd, gestoeld op socialistische ideeën. Op diverse plekken in de stad werd nieuwe sociale huisvesting gepland, meestal hoogbouw aangezien dit onder meer ruimtebesparend was. Op het Kiel, de Jan De Voslei, de Tentoonstellingswijk alsmede in Luchtbal verschenen vervolgens grootschalige woonblokken.
Antwerpen Luchtbal op de groei gebouwd
In de jaren ’60 verwacht Antwerpen een toename aan inwoners. De wijk groeit en er moet een kerk komen. De Parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw Boodschap is een enorm kolossaal ding. Kleine inschattingsfout; Waar voor de bouw van de nieuwe kerk nog werd uitgegaan van een verwachte bevolkingsaangroei tot 12.000 inwoners, stagneerde de wijkpopulatie uiteindelijk rond 6.000 inwoners.
Antwerpen Luchtbal verloederd
In 2012 luiden bewoners van Luchtbal de noodklok. Het buurtcomité klaagt overlast en gebrek aan sociale mix. Oude panden zijn aan een grondige opknapbeurt toe. De problemen zijn er niet van vandaag op gisteren. Dagblad de Standaard meldt dat de wijk al een dikke 14 jaar met dergelijke problemen kampt, maar er nu écht mee klaar is. Er moet iets gebeuren.
Twee jaar later kopt krant De Morgen; “NMBS-stations in zwaar verval: “Je reist van de ene schroothoop naar de andere”. In het artikel legt het dagblad de zere vinger op onder andere station Luchtbal. “Wie al eens de trein op moet, reist van de ene schroothoop naar het andere tochtgat.” Het voormalige station Merksem is niet echt een visitekaartje voor een toch al troosteloze wijk.
DAY ONE street art festival
In oktober van 2013 vindt het DAY ONE street art festival plaats. Meer dan 15 (inter)nationale kunstenaars brengen in een week tijd eigenzinnige muurschilderkunst aan op verschillende gebouwen. Onder meer het station, de schouwburg, het cultureel ontmoetingscentrum, drie scholen en enkele woonblokken, werden door de artiesten onder handen genomen.
Initiatieven in de wijk Antwerpen Luchtbal
In 2013 wordt een vervallen voetbalterrein aangepakt. Naast een natuurtuin en speeltuin volgt wat later ook een freerunparcours op het Tampico terrein.
In 2016, eveneens op het Tampico terrein, opent een tijdelijk jeugdcentrum. Beschilderde containers vormen het nieuwe honk, een snelle en efficiënte oplossing voor het tekort aan overdekte ruimtes waar jongeren elkaar kunnen ontmoeten.
In hetzelfde jaar verlaten bewoners van de Noorderlaan, net voorbij het kruispunt met de Manchesterlaan, hun huizen. De oude panden worden gesloopt en maken plaats voor in totaal 221 nieuwe sociale woningen.
Het Molenbeek van Antwerpen?
Net als alle initiatieven op gang komen om Luchtbal in een positief daglicht te zetten, duiken er de zogeheten Luchtbalboys op. Een groep hangjongeren die dezelfde naam aannemen als de (voormalige) lokale voetbalclub zorgt voor onrust. Waar eerder de lokale voetbalploeg werd lastig gevallen door lokale schoffies (2008) gaan de Luchtbalboys, die door de lokale pers een bende wordt genoemd, grover te werk. Auto’s worden in brand gestoken en de groep keert zich opzettelijk tegen de politie. In 2016 escaleert de boel wanneer de jongens agenten in een surveillancewagen met een molotovcocktail willen aanvallen. Geluk bij een ongeluk, de lont vat geen vlam. Grootscheepse arrestaties zijn het gevolg. In juni 2017 wordt bekend dat de leider van het stel veroordeeld is tot 37 maanden cel.
Street art spotten
Het is inmiddels 2017, de eerste dagen van november zijn zojuist verstreken. Luchtbal it is. Op de website van cultureel centrum Luchtbal heb ik een eenvoudige kaart gedownload. Hierop staan de meest toonaangevende street art werken die tijdens het DAY ONE festival zijn aangebracht.
Niet alle inwoners van de wijk stonden te springen om het feit dat gevels werden voorzien van street art. Bij het aanbrengen van de murals mopperden passanten dat het enkel de verloedering zou versnellen. Oordeel zelf, zou ik zeggen. Aanwinst of niet?
Columbiastraat
Arno Arnouts organiseert al 15 jaar graffiti-jams in Antwerpen onder de naam B.U.G.T. oftewel Big Uncle Graffiti Team. Dit team tekende voor de street art aan de buitenzijde van station Luchtbal op de Columbiastraat.
Bué the Warrior
Een stukje verderop siert de mural van artiest Bué the Warrior de gevel. Kleurrijk en speels, zou hij dat van zijn (groot)vader hebben geleerd? Beiden waren zij verbonden aan Studio Vandersteen, je weet wel, van Suske en Wiske.
Phleghm
Phlegm is een street art artiest uit Sheffield. Hij staat bekend om zijn zwart/witte karakters, tot in de detail uitgewerkt. Ik weet niet of het komt de door de miezer die zachtjes uit de lucht begint te vallen, maar ik vind de karakters een tikkeltje naargeestig.
Jaune
Op de binnenplaats van de Canadablokken is veel street art te bewonderen. De grappigste vind ik zelf die van Jaune. Een stad in een stad.
Jaune is een kunstenaar uit België. Hij maakt gebruik van stencils en vertelt hiermee het verhaal van de vuilnismannen. Deze mannen zijn altijd gekleed in fluorescerende kleren, wat ze zowel zichtbaar als onzichtbaar maakt voor de gewone mensen. Ze maken deel uit van een stedelijke achtergrond.
A squid called Sebastian
A Squid Called Sebastian werd geboren te Boston (United States), maar getogen te België. Het tekentalent kreeg van zijn vader die kunstleraar was. Zo lang als hij zich kan herinneren tekende hij. Ook al had men op de geen hoge pet van hem op, dat weerhield hem niet om door te gaan met creëren. Met een voorliefde voor hiphop verzeilde hij in de graffitiwereld. Een voorval dat hem geen windeieren legde, aangezien hij thans street artist is. Zijn werk laat zich omschrijven als een ideale mix tussen tekeningen, atelierwerk en muurschilderingen.
Regen gooit roet in het eten
De miezer heeft plaats gemaakt voor druppels. Grote druppels. Het regent en niet zo’n beetje ook. Graag zou ik nog meer willen zien. Meer zien van de wijk en de alom aanwezige street art.
Hoe zal het Luchtbal de komende jaren vergaan? Terwijl ik tussen de druppels door probeer te lopen, zijn – ook op zaterdag – werklui aan de slag op de bouwterreinen. Een aantal nieuwe woonblokken zijn reeds een feit anderen zullen weldra volgen. Of hiermee ook de sociale problemen opgelost zijn, waarmee de wijk al zo lang kampt… De wijk is volop in beweging, hopelijk bewegen de inwoners (met 40 verschillende nationaliteiten) mee.
Antwerpen Luchtbal praktisch
- Met de auto, neem afrit Merksem/Antwerpen-Centrum. Parkeren kan in de wijk zelf of op het parkeerterrein bij de Kinepolis bioscoop
- Vanuit het centrum van Antwerpen of het Centraal station spring je in de tram 6 richting Antwerpen Luchtbal
- Of stap op een Velo Antwerpen. Ook in Luchtbal zijn stations voor deze huurfietsen te vinden